Gezegenimizin karşı karşıya kaldığı iklim krizinin temelinde bizim kontrolsüz tüketim alışkanlıklarımız var ne yazık ki. Birey olarak alışkanlıklarımızı değiştirmek bizim için küçük ama gezegenimiz için kocaman bir adım demek. Türkiye’de yılda yaklaşık 6 milyon tondan fazla evsel atık çöpe gidiyor. Oysa bu atıkların 30%'u geri dönüştürülebilir organik atıklar. Dünya’da ise gıda atıkları karbon salınımının %8’ini temsil ediyor.

Evsel atıklar oldukça kıymetli organik bir gübreye dönüşüp doğaya geri dönebilecek iken, çöplüklere giderek hem yer işgal ediyor, hem de toplama ve taşınma maliyetleri nedeniyle maddi bir kayba da neden oluyor. Bilinçli bireyler olarak evimizden çıkan atıklarımızın %30’unu komposta dönüştürebilirsek, bu ne anlama gelir;

     · Temizlik personellerinin %30 daha az yorulması,
     · Çöp arabalarının %30 daha az çalışması,
     · Çöp arabalarından çıkan egzoz gazının doğaya verdiği zararın %30 daha az olması,
     · Çöplüklerimizde %30 daha fazla yer açılması demek.

Üstelik  atıklarımızın %30’undan elde edeceğimiz organik gübreyi bahçemizde, bostanımızda veya saksılarımızda kullanarak çevremizi bir o kadar güzelleştirebiliriz.  

Peki evlerimizde neler oluyor?

Günün sonunda evsel atıklarımızı azaltmanın yolu önce alışveriş tercihlerimizden, sonrasında da bu atıkları ne yaptığımızdan geçiyor. Atabileceğimiz ilk adım, Sıfır Atık yaşam tarzının 6 kuralını anlamak ve uygulamak olabilir:

      · Reddet: Örneğin, gereksiz ambalajları reddet! (Plastiğe sarılınca bir ürün daha değerli olmuyor.)

      · Azalt: İhtiyacın kadar al, listeler yap, önceden planla!

      · Tekrar kullan: İkinci bir hayat ver, neyi neyin yerine kullanabileceğini düşün!

      · Kompost yap: Yeniden dik, başka bir şeye dönüşebilir mi? Çoğalabilir mi? Düşün!

      · Geri dönüştür: Atıklarının doğru yere gitmesini sağla! (Birçok belediyenin atık merkezi var, bu konuda bilgi edinebilirsiniz)

      · İleri dönüştür: Yaratıcılığını kullan, atıklardan yeni ve kullanışlı şeyler üret! 

Çöpe giden yiyecekleri tekrar toprağa kazandırmak için, bu atıklardan kompost (doğal gübre) yapmaya ne dersiniz?

Gelin kompost yapımını hep birlikte mercek altına alalım. Kompost, evsel atıkların, ağaç, dal, yaprak parçalarının çürütülmesi ve ayrıştırılması sonucu elde edilen doğal gübredir. Bu gübreyle sebze, meyve ya da çiçek yetiştirirken kullandığınız toprak zenginleşiyor, toprağın iyi hava alabilmesi, işlenebilmesi kolaylaşıyor.

Bitki yetiştirmek için bir bahçeye ihtiyacımız olmadığı gibi, kompost yapmak için de çok büyük bir alana ihtiyacımız yok. Balkonlarımızda bunun için bir yer ayırabilir ve çocuklarımızla birlikte evde kompost yapmayı deneyerek ekolojik ve doğal bir süreci gözlemleyerek, doğal bitkiler yetiştirebiliriz.

KOMPOST HAKKINDA BİLMEMİZ GEREKENLER

Kompost, iki temel malzemeden oluşur. Karbon bakımından zengin kahverengi malzemeler ve azot (nitrojen) bakımından zengin yeşil malzemeler kompostun ana bileşenleridir.  Yeşil ve kahverengi olarak ayırdığımız organik atıklarımız dönüşürken sırasıyla azot (N) ve karbon (C) salınımı gerçekleştiriyorlar. Karışımın karbon (C) / azot (N) oranı 20/1 ile 30/1 arasında olmalıdır. Bu oran yakalandığında kompostlaşma süreci başlar.

Evde veya dışarıda konumlandırabileceğiniz bir çöp kutusu içerisinde kendi doğal gübrenizi oluşturmanız mümkün. Peki kompost hazırlamak için önerilen mutfak atıkları ve kullanılması tavsiye edilmeyen organik malzemeler hangileri?

Kompost üretiminde kullanılabilecek atıklar;

  ·  Yeşil malzemeler (N): sebze, meyve atıkları, yeşil yapraklar, çay atıkları, yumurta kabukları, ekmek, kahve artıkları ve filtreleri…

  ·  Kahverengi malzemeler (C): kuru yaprak, sap, dal ve ağaç kabukları, saman, kuruyemiş kabukları, talaş, solmuş çiçekler (sokakta, evimizin önünde kolaylıkla bulabileceğimiz kuru atıklar), pamuk, üzerinde plastik film olmayan her türlü kağıt ya da karton (peçete, kağıt, yumurta kartonu, oluklu mukavva, dergi, gazete vs), saç, tırnak, hayvan kılı gibi diğer organik atıklar.

Kompost üretiminde kaçınılması gereken atıklar;

Narenciye kabukları (asit oranı yüksek olduğu için az kullanılmalı), artık et, tavuk, balık, kemikler, kabuklu deniz ürünleri, süt ürünleri (kötü kokular üretir ve başka mikro organizmalara ev sahipliği yapar), atık yağlar, kızartma yağları, metal, kumaş, hayvan kumu, hayvansal gıdalar, köpek ve kedi dışkısı, ambalajlı ürünler, plastikler, çürümüş bitkileri kompostta kullanmaktan kaçınmalıyız.

Kompost soğuk ve sıcak olmak üzere iki yöntem ile yapılabilmektedir.

  . Soğuk kompost: Bu uygulamada bahçe atıkları ve mutfak atıkları birleştirilip bir çöp kutusu içerisinde toplanır. Karışımın hava almasına özen gösterilerek bir süre bekletilir. Süreç altı ay gibi bir zaman alabilir. Çürüme işlemi tamamlandıktan sonra gübre hazır hale gelmiş olur.

  . Sıcak kompost: Uygulama olarak soğuk komposta çok benzer. Aradaki tek faktör sıcaklıktır. Bu çeşidin sıcak havalarda uygulanması tercih edilir. Bu sayede çürüme süreci hızlanır. Sıcak kompostta dört ana unsurdan faydalanılır: Karbon, azot, hava ve su. Hava yeterince sıcaksa bir aydan kısa bir sürede kompostunuz hazır hale gelir.

ADIM ADIM KOMPOST YAPIMI

Kompost için kullanabileceğiniz uygun büyüklükte plastik bir 1 kutu (bu geniş bir saksı, çöp kutusu veya edinebilirseniz bir kompost tamburu olabilir), 1 kürek ve organik atıklarımız yeterlidir. Kutumuzun altına bir kaç delik açmamız gerekir. Böylece fazla su ortamı terk edecektir.

1. Yeşil ve kahverengi malzemeleri karıştırın

   · Saksımızı tabağıyla birlikte kompost yapacağımız yere yerleştiriyoruz.

   · İlk katmanımız biraz toprak ve kahverengi atıklarımızdan oluşturuyoruz.

   · Üstüne kompost için ayırdığımız yeşil atıklarımızı koyup, üstünü tekrar kahverengi atıklarla kaplıyoruz.

    · Atıklarımız biriktikçe, bu katmanları sırasıyla tekrarlıyor ve her katmanın 10cm’i geçmemesine ve eşit oranda olmalarına özen gösteriyoruz.

Atıkları olabildiğince küçük parçalar halinde atmamız, süreci hızlandırmamıza yardımcı olur.
Başarılı bir kompost kendi gözlemleriniz ve deneme yanılma yöntemi ile gerçekleşir.

Malzemeleri yerleştirirken kahverengi ürünlerin daha fazla olmasına öncelik gösterebilirsiniz.

2. Kompostunuzun nem dengesini kurun

Kompostumuz nemli bir sünger gibi olmalı. Kuruduğu zaman biraz su serpiştirebilir ya da yeşil malzeme ekleyebiliriz. Tam tersine çok ıslak ise, kahverengi atıklar ekleyebiliriz. Yağmurlu günlerde fazla suyu engellemek için üstünü kapatabiliriz.

3. Karıştırın ve havalandırın

Nem ve hava dengesini sağlamamız gerekiyor, çünkü kompostunuzun canlı olduğunu, besin ve oksijene ihtiyacı olduğunu unutmayın! En azından haftada bir saksımızı karıştırarak havalandırmamız gerekiyor. Kompostunuzu belli aralıklarla karıştırmak karışımın bütünleşmesine yardımcı olur ve çürüme sürecini hızlandırır. Özellikle kompostunuza yeni atık eklediğinizde fermantasyon sürecini başlatmak için muhakkak karıştırın. Üst katmanın kahverengi kalması kötü koku ve sinekleri engellemenize yardımcı olur.

Kompostunuz böceksiz, kokusuz, verimli bir toprak görünümünü aldığında hazır hale gelmiş demektir. Kuru, kahverenkli ve taneli bir yapıya kavuştuğunda bahçenizi beslemek için kompostunuzu kullanmaya başlayabilirsiniz. 

BU KAMPANYAYA NASIL DESTEK OLABİLİRSİNİZ?

1) Bu kampanyayı çevrenizde duyurarak,
2) Sosyal medya hesaplarınızda kampanya linkini ve bilgisini çevrenizle paylaşarak,
3) Evinizde yiyecek artıklarını hemen çöpe atmak yerine ayrıştırarak,
4) Evinizde yiyecek artıkları ile kompost yapmayı deneyerek,
5) Denemelerinizi ilgiyle sürdürerek ve ailenizle, akrabalarınızla, kapı komşularınızla kompost yapımı denemeleri yaparak,
6) Yaptığınız denemeler sonucunda elde ettiğiniz gübreleri çevrenizi, bahçenizi, bostanınız veya yeşil alanları zenginleştirmek için kullanarak,
7) Tüm yaptıklarınızı fotoğraf veya video yoluyla çevrenizde ve sosyal medyada paylaşarak kampanyaya destek verebilirsiniz.

Ayrıca, Bize Katıl sayfasındaki veya bu sayfanın altındaki katkı ve katılım formlarından uygun olanları doldurarak Ülkemiz ve Biz'in bir parçası olabilirsiniz. 

Sevgiyle ve doğayla kalın…